Εφηβεία είναι εκείνη η αναπτυξιακή περίοδος του ατόμου που πραγματοποιείται η μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ηλικία.
Στη διάρκεια της εφηβείας συμβαίνουν παράλληλα πολλές και σημαντικές αλλαγές στην κατάσταση του παιδιού σε σωματικό, συναισθηματικό και νοητικό επίπεδο. Μία από τις πιο σημαντικές αλλαγές είναι ότι το παιδί μετατρέπεται σε ένα άτομο βιολογικά ώριμο και ικανό για αναπαραγωγή. Αυτός ο βομβαρδισμός ορμονών επηρεάζει τις συναισθηματικές και νοητικές αντιδράσεις των εφήβων με αποτέλεσμα να παρατηρούνται έντονες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν την οικογένεια, το σχολείο, τους συνομίληκους, την κοινωνία. Ταυτόχρονα αλλάζει και διαφοροποιείται ο τρόπος που βλέπουν τον εαυτό τους και βάζουν τους προσωπικούς τους στόχους.
Ακριβώς επειδή αυτή την περίοδο συντελούνται πολλές αλλαγές σε διαφορετικά επίπεδα, ο έφηβος νοιώθει και είναι πολύ ευάλωτος σε μία περίοδο που τίποτα δεν είναι όπως και πριν κι όλα είναι ρευστά κι απροσδιόριστα. Αυτό δημιουργεί στους εφήβους άγχος, αγωνία και ανασφάλεια καθώς επίσης πόνο γιατί καλούνται να αποχωριστούν την παιδική τους ηλικία. Ζούνε ένα είδος πένθους της παιδικής ελευθερίας και ανεμελιάς.
Οι ψυχολόγοι θεωρούν ότι η εφηβεία είναι μία δεύτερη ευκαιρία να γίνει επανόρθωση τραυματικών θεμάτων της παιδικής ηλικίας. Ξαναανακύπτουν θέματα άλυτα προηγούμενων εξελικτικών σταδίων, τα οποία τώρα θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν από τους γονείς με μεγαλύτερη ευαισθησία και γνώση ώστε να επιλυθούν. Σημαντικός στόχος αυτής της περιόδου αποτελεί η απόκτηση ταυτότητας για τους μελλοντικούς ενήλικες. Το χτίσιμο ταυτότητας είναι μία υπόθεση εντελώς προσωπική και ατομική για τον κάθε έφηβο. Διαμορφώνεται σιγά – σιγά μέσα από πληροφορίες, βιώματα, εμπειρίες και γνώσεις. Η διαδικασία αναζήτησης και διαμόρφωσης της ταυτότητας επηρεάζει τη συναισθηματική κατάσταση του εφήβου και την προσαρμογή του στην ενήλικη ζωή. Ο έφηβος εκείνος που κατορθώνει να συγκροτήσει υπεύθυνα την ταυτότητά του παρουσιάζει αργότερα ψυχική ισορροπία και κοινωνική λειτουργικότητα.
Στη διαδικασία αναζήτησης της ταυτότητάς τους οι έφηβοι έχουν ανάγκη να απομονωθούν για να μπορέσουν να επεξεργαστούν τα νέα δεδομένα. Από τη μία μεριά εξαρτώνται από τους γονείς τους και από την άλλη επιθυμούν την ανεξαρτησία τους. Στην προσπάθειά τους να αποχτήσουν την ανεξαρτησία τους που είναι απαραίτητο στοιχείο για το χτίσιμο της ταυτότητας, αντιδρούν με θυμό και πείσμα στους γονείς τους. Μόνο σε γονείς που συμπεριφέρονται με κατανόηση, σταθερότητα και χωρίς αυταρχισμό, μπορούν οι έφηβοι να μιλήσουν ανοιχτά για τους προβληματισμούς τους.
Οι ενήλικοι από την άλλη πλευρά –οι γονείς-, προσπαθούν να δομήσουν τη ζωή των εφήβων έτσι ώστε να ταιριάζει στη δική τους ιδέα για το πώς λειτουργεί ο κόσμος. Οι έφηβοι από τη μεριά τους αξιολογούν με το δικό τους πρίσμα τη ζωή, καθορίζουν εκείνοι τη δική τους πραγματικότητα και επιβάλουν τις δικές του προτιμήσεις.
Σε αυτή την αναπτυξιακή φάση των παιδιών, οι γονείς καλούνται να «απογονεοποιηθούν». Από γονείς ενός μικρού παιδιού πρέπει να εξελιχθούν σε γονείς μελλοντικού ενήλικα. Από εκεί που οι γονείς καθορίζανε σε μεγάλο βαθμό την πορεία και τη ζωή του παιδιού τους, πρέπει τώρα να αφήσουν χώρο για τις επιλογές του εφήβου, παρόλο που μερικές φορές μπορεί να είναι αντίθετοι σε αυτές τις επιλογές. Το ζητούμενο είναι να μπορέσει ο γονιός , ο καθοδηγητής, όλοι εμείς να σταθούμε δίπλα στον έφηβο και να τον βοηθήσουμε στο χτίσιμο της ταυτότητάς του και ένα κομμάτι αυτού του χτισίματος είναι και η επιλογή του επαγγέλματος!!!
Αξίζει να αναφέρουμε μια φράση της Φρανσουάζ Ντολτό (γνωστής ψυχαναλύτριας παιδιών) σχετικά με την εφηβεία: «Η εφηβεία είναι πάντα δύσκολη αλλά εάν γονείς και παιδιά εμπιστεύονται τη ζωή, τότε όλα στο τέλος κανονίζονται!»
